Jan Kochanowski 1530-1584
Jan Kochanowski, w poezjach łacińskich Johannes Cochanovius, herbu Korwin, był jednym z najznakomitszych poetów czasów renesansu w Europie; najwybitniejszym poetą słowiańskim tej epoki.
Urodził się w Sycynie, około roku 1530, w ziemi radomskiej, niedaleko Zwolenia i Czarnolasu. Ojcem poety był Piotr Kochanowski, średniozamożny ziemianin, zapobiegliwy o swe interesy. Matka Jana Kochanowskiego, Anna z Białaczowskich, odznaczała się nieprzeciętnymi walorami umysłu. To ona wpłynęła na rozwój duchowy synów. Aż trzech weszło później do literatury : Jan, Mikołaj (tłumacz Plutarcha), Andrzej (tłumacz „Eneidy”).
W 1544 roku Jan Kochanowski zapisał się na Wydział Artium Akademii Krakowskiej. Niewątpliwie lata spędzone w Krakowie były dużym przeżyciem dla kilkunastoletniego chłopca. Był to przecież czas, w których w Krakowie wydano poezje Klemensa Janickiego, wczesne dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Stanisława Orzechowskiego, Mikołaja Reja. Ukazało się także dzieło Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”.
Po śmierci ojca, w 1547 roku, poeta powrócił w rodzinne strony.
W 1551 roku zapisał się na uniwersytet królewiecki, czynne wówczas w Królewcu ognisko reformacji, ale już w 1552 wyjechał do Padwy na studia w tamtejszym uniwersytecie na Wydziale Atrium. Studiował filologię klasyczną, rozczytywał się w pisarzach rzymskich i greckich. Odwiedził grób Petrarki, spotykał się z humanistami polskimi i zagranicznymi. W 1554 został wybrany konsyliarzem nacji polskiej.
W połowie 1555 roku wrócił do kraju i udał się do Królewca do księcia Albrechta. Zabiegał o pomoc materialną w związku z chorobą oczu, po czym wyjechał na leczenie wzroku do Abano.
Prawdopodobnie pod koniec 1556 roku poeta wyjechał ponownie do Padwy.
Lata padewskie były okresem intelektualnego i poetyckiego dojrzewania Kochanowskiego jako pisarza. Tworzył głównie wiersze pisanie po łacinie, którymi pragnął zaprezentować się w ojczystym kraju, gdy do niego przyjeżdżał. Prawdopodobnie tam, w Italii, dojrzewała w Kochanowskim myśl, aby tworzyć w języku narodowym, po polsku.
Podczas pobytu we Włoszech poeta odwiedził Francję. Legenda głosiła , iż podczas pobytu we Francji, Kochanowski napisał pieśń „Czego chcesz od nas, Panie…”.
W roku 1559 roku poeta wrócił do kraju i porozumiał się z rodzeństwem w sprawie podziału majątku po rodzicach. Rozpoczął się tzw. okres dworski w życiu poety, czas zmian w życiu prywatnym i publicznym. Kochanowski zbliżył się do dworów Tęczyńskich, Tarnowskich, Firlejów i Radziwiłłów, a także do dworu biskupa krakowskiego, Filipa Padniewskiego, znanego protektora pisarzy i uczonych. Za sprawą nowego biskupa Piotra Myszkowskiego otrzymał godność sekretarza królewskiego.
Lata 1562-1566 to okres największego zbliżenia Jana Kochanowskiego do dworu Zygmunta Augusta. Król obdarzył poetę probostwem poznańskim. W 1655 roku otrzymał drugie probostwo, w bliskim Czarnolasu Zwoleniu.
Lata dworskie to najbogatszy i najbardziej wszechstronny okres twórczości poetyckiej Kochanowskiego. Niewątpliwie duży wpływ na to miała atmosfera kulturalna Wawelu, a także Krakowa jako stolicy państwa. Wśród bywalców dworu Kochanowski spotkał innych wybitnych pisarzy, poetów i humanistów, np. Piotra Rozjusza, poetę łacińskiego, Jana Solikowskiego, publicystę, Pawła Stępkowskiego, dyplomatę, Łukasza Górnickiego, Jana Zamoyskiego, przyszłego hetmana wielkiego koronnego. Towarzyszył królowi w demonstracji wojskowej przeciwko Iwanowi Groźnemu, uczestniczył w 1569 roku w sejmie unijnym. Po śmierci króla zdeklarował się jako zwolennik francuskiego elekta Henryka Walezego.
Jan Kochanowski, zawiedziony w stosunku do króla, około roku 1571, rozwiązał swoje układy z dworem i osiadł na wsi. Wkrótce ożenił z Dorotą Podlodowską i zamieszkał w Czarnolesie.
Wreszcie mógł spełnić swoje marzenie i wybrać ziemiański żywot. Wycofał się w zacisze swojego domu i poświęcił rodzinie oraz pracy literackiej. Nie znaczy to, iż poeta odsunął się od działalności obywatelskiej. Pisał wiersze polityczne i patriotyczne, dramat „Odprawę posłów greckich”. Wziął udział w elekcji w listopadzie 1575 roku. We wrześniu 1576 roku w imieniu króla Stefana Batorego był posłem do sejmiku sandomierskiego.
Sielankę rodzinną poety przesłoniła żałoba po nagłym zgonie ukochanej córki Orszulki, opiewanej następnie w „Trenach”, a wkrótce potem śmierć drugiej córki, Hanny. Przejścia te, jak również słabnące zdrowie i myśl o śmierci, wywarły duży wpływ na wytężoną teraz pracę literacką. Jan Kochanowski zaczął wykazywać większą troskę o swoją spuściznę poetycką. Wprowadzał poprawki do nowych edycji wydawniczych. Przysposabiał do druku zbiory wierszy. Kochanowski nie doczekał się pełnego wydania pism zebranych.
W połowie roku 1584 roku Turcy zamordowali szwagra poety, Jakuba Podlodowskiego. By poskarżyć się w tej sprawie przed królem Kochanowski wybrał się do Lublina na zwołaną konwokację senatorów. Tam właśnie zmarł nagle na serce 22 sierpnia 1584 roku. Został pochowany w Zwoleniu w kościele parafialnym.
Współczesny kronikarz Joachim Bielski Zanotował ”…umarł Jan Kochanowski herbu Korwin, poeta taki polski, jaki w Polszcze jeszcze nie był, ani się takiego drugiego spodziewać możem”.